Asansör

Bina asansörü uygulamaları düşük ve yüksek katlı yapıların yapılması ile binaların vazgeçilmez şartlarından biri oldu. İnsan ve yük taşımada dikey olarak kullanılan ve hayatı kolaylaştıran bir araçtır. Yaygın olarak günümüzde elektrikli modelleri kullanılmaktadır. Bu asansör tipinde yük ve insan taşıyan kabin çelik halatlar ile havada tutulur. Makara sistemi ile de çelik hatlara bağlı olan kabin aşağı ya da yukarı hareket etmesi sağlanır. Bina asansörü ayrıca istenilen yerde durdurulması maksadıyla özel fren sistemleri ile donatılmıştır.

Asansör Nedir: Asansör imalatı ve asansör ebatları ile insanları veya yükleri içine alabilecek bir kabini olan, dikey veya yatay olarak kılavuz raylar arasında belirli duraklara insan veya yük taşıyan elektrik ile çalışan araca asansör (elevator) denir.

Asansör Çeşitleri ve Özellikleri?

Yük taşıma kapasitelerine göre çeşitlenen asansörler, binalara uygun şekilde projelendirilerek üretilmektedir. Farklı tasarımlar ile de üretilen asansörler ön, yan ve arka cepheleri tamamen camdan oluşan modelleri de bulunmaktadır. İlgi çeken dizaynları ve kullanıcılar için eşsiz kullanım olanağı sunan bu tarz modellere panoramik asansör ismi verilmektedir. Gelişen teknoloji ve bilimsel araştırma geliştirme çalışmaları neticesinde asansörler artık sadece binalarda kullanılmamaktadır. Birçok platformda hatta bunların içinde yüzen platformalar da dâhil olmak üzere asansör görülebilmektedir. Yolcu cruise gemiler ve özel yatlarda bu tarz taşıma platformlarına rastlanılmaktadır. Asansörler yüzer araçlarda servis asansörü haricinde insan taşıma görevlerini de üstlenmektedir. Yat asansörü özel projelendirme yapılmasının yanı sıra kapı, butonlar ve kabin tamamıyla özel paslanmaz veya cam olarak üretilmektedir. Sağlık sektöründe de bahse konu cihazlardan faydalanılmaktadır. Çeşitli taşıma kapasiteleri ve kabin hızları ile bakım evleri, sağlık merkezleri, hastaneler vb. alanlarda asansörler bulunmaktadır. Özellikle sağlık gereksinimleri açısından hijyen kurallarına uyumlu ve bakterilere ile hastalıklara karşı önlemleri içermelidir. Diğer adları ile hasta asansörleri olan sedye asansörü kapıları daha geniş ve kabin butonları daha aşağıdadır.

Asansör Çeşitleri

1) Elektrikli Asansörler:

Tahrik motorunun kumanda panosundan aldığı komut vasıtasıyla harekete geçip, kabini istenilen yönde hareket ettirmesi yoluyla çalışırlar. Kabin, karşı ağırlıkla müşterek çalışır.

Kabin ve karşı ağırlık çelik halatın tahrik kasnağı ile sürtünmesinden kaynaklanan bir hareket vasıtasıyla aşağı yukarı hareket eder. Kabin ve karşı ağırlık birbirleri ile yaklaşık eşit ağırlıktadırlar.

2) Hidrolik Asansörler:

Kaldırma işi, hidrolik sıvısını, kabini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bir kaldırıcıya sevk eden ve elektrikle tahrik edilen bir pompa vasıtasıyla gerçekleşen asansörlerdir.

Bu asansörlerde aşağı yön hareketi kabinin kendi ağırlığı ile gerçekleşmektedir. Hidrolik asansörlerde makina dairesi genel olarak, ilk duvar seviyesinde bulunur.

Burada bir yağ kazanı ve bunun üzerinde hidrolik düzeneği, kumanda panosu ve hidrolik sıvısının içinden geçtiği hortumlar bulunmaktadır. Asansör kuyusu içinde; kabin, varsa karşı ağırlık, silindir piston sistemi, askı tertibatı ve tamponlar bulunmaktadır.

3) Yük Asansörü:

Fabrika, depo ya da otoparklarda kullanılmak üzere tesis edilen asansörlerdir. Bu asansörler ağır ortam şartlarında başarıyla çalışır.

Yalnızca yük taşımak amacıyla yapılan yük asansörlerinin kabin veya platform boyutları ve motor güçleri, taşınması gereken en büyük yük miktarına göre belirlenir. Tesis edildiği binanın en zor şartlarına göre tasarlanan yük asansörleri, 500 Kg’dan 10.000 Kg’a kadar çeşitli kapasitelerdedir.

Tahrik düzeni ise makinalı veya hidroliktir.

4) Sedye Asansörü:

Hastaların konforlu ve sağlıklı bir şekilde taşınmalarını sağlayan asansörlerdir. Bu asansörler 1600 Kg, 2000 Kg ve 2500 Kg’a kadar taşıma kapasitesine sahiptirler. Bu asansörlerin diğer asansörlerden ayrıcalıklı özelliği konfor ve güvenliktir.

Sedyenin asansöre giriş-çıkışında sarsıntı olmaması için kabin katlara göre hassas ayarlanabilmektedir. Elektrik kesilmelerine karşı önlem, ayarlanmış ışık akısı, atnibakteriyal tedbirler, paslanmaz aksam gibi ekstra donanımlar ilave edilmiş asansörlerdir.

5) Araç Asansörü:

Binaların üstünün ve bodrum katlarının otopark olarak kullanımına olanak sağlandığı durumlarda kullanılan asansörlerdir.

Araç asansörlerinin kapasiteleri 3000 Kg olabilmektedir.

6) Panoramik Asansör:

Bu asansörler açık havada, alışveriş merkezlerinde, tren istasyonlarında… kullanılmaktadır. Bina mimarisine uygun olarak tahrik düzeni elektrik ve hidrolik yapılabilmektedir.

7) Engelli Asansörü:

Yaşlı, engelli ve tekerlekli sandalye kullanıcıları için tasarlanmış asansörlerdir.

Bu asansörlerin bir diğer ismi de merdiven asansörleridir. Bu asansörler, daha geniş bir giriş kapısı, standart otomatik kapı, butoniyerlerin daha aşağı seviyede yatay pozisyonda bulunması ve buton düğmelerinin kabartmalı olması gibi özelliklerle diğer asansörlerden farklılık arz eder.

8) Monşarj Asansör:

Bu asansörler genelde otel, restaurant ve villalarda mutfaktan yemek yenilen kata, tabak, bardak, tepsi taşınmasında kullanılır. Sadece yük taşıma amaçlı olarak, insanların giremeyeceği boyutlarda tasarlanırlar.

Küçük tip yük asansörleri olarak düşünebileceğimiz servis asansörleri 50 Kg’dan 250 Kg’a kadar değişik taşıma kapasitelerine sahiptir.

9) Yamaç (yatay) Asansörü:

Yatay asansörler, gelişmiş ülkelerde havaalanlarında, hastane ve üniversite komplekslerinde sıkça kullanım imkanı bulan insan taşıma sistemleridir.

10) Makina Dairesiz Asansörler:

Makina dairesiz asansörlerMakine Dairesiz Asansörler özellikle yolcu terminalleri, çok katlı mağazalar, alışveriş merkezleri ile eğitim, kültür ve sağlık kuruluşları gibi yerlerde kullanılmaktadırlar.

Özellikle daha yoğun yolcu trafiği olan ve daha yüksek ticari binalarda tasarımcılar, inşaatçılar ve bina sahipleri için önemli avantajlar sağlarlar. Bu asansörlerde tahrik makinası asansör kabininin üstünde ya da kuyu içinde bulunmaktadır.

Asansör Güvenliği ve Standartları?

Asansörler diğer tüm cihazlara göre çok daha fazla standarda sahiptir. Güvenlik önlemleri de diğer makinelere göre fazladır. Bunun en büyük sebebi, kaza olması halinde kişiler açısından ölümcül olması, kullanımı esnasında kontrolün tamamen asansörde olması ve özel bir eğitim almamış herhangi bir kişinin kullanması. Bu yüzden bina asansör bileşenlerinden olan elektronik, mekanik ve elektrikli parçaların ilgili güvenlik şartlarına ve standartlara uygun olması gerekmektedir.

Asansör Nasıl kullanılır?

1. Asansör lobisine doğru yürüyün. Bineceğiniz asansörün istediğiniz kata gittiğinden emin olmak için tabelayı okuduğunuzdan emin olun.

2. İstenilen yöne göre asansör butonuna basın.

3. Birden fazla asansör varsa eğer, ilk gelecek asansöre doğru yönelin

4. Asansörün gelmesini bekleyin. Bindiğiniz asansörün istenilen yöne gittiğinden emin olmak için butonlardaki yön göstergelerini kontrol edin.

5. Asansöre girin, tuş takımı veya panelde istediğiniz katı seçin ve ardından kapıları kapatmak için kapı kapatma düğmesine basın. Asansöre binen çok kişi varsa, diğer insanlara yer açmak için asansörün içine doğru yürümelisiniz.

6. İstediğiniz kata ulaştığınızda kapılar otomatik olarak açılacaktır, ( Kapıları açmak için kapı açma düğmesine basabilirsiniz.)

Asansör Tarihi

Zamanın başlangıcından beri insanlar , malların ve insan yolcuların bir araziden diğerine daha verimli taşınmasının yolunu aradılar . Bir asansörün ilk yazılı raporu, MÖ 1. yüzyılda Romalı mimar Vitruvius’un Yunan matematikçi ve mucit Arşimet’ten bahsetmesiyle geldi. ilk asansörünü M.Ö. 235 civarında inşa etti. Bundan önce bile, birkaç eski uygarlığın asansör kullandığına dair bazı şüpheler var. Arkeologlar, birkaç antik kalıntıda asansör taşımacılığı için kullanılabilecek şaftlar buldular. 1. yüzyıldan beri insan, hayvan ve su gücüyle çalışan asansörler Roma İmparatorluğu’nda yaygın olarak kullanılmaya başlandı, en ünlüsü asansör platformunun gladyatörleri ve vahşi hayvanları arena seviyesine taşıdığı Roma Kolezyumunda.

Orta Çağ boyunca birçok dağ manastırı, insanları ve eşyaları yüksek ve tenha duvarlarına taşımak için küçük “sepet” asansörler kullandılar. Tek giriş noktası asansörle bunlara kara erişimi olmayan manastırlar inşa edildi. 1793’te Rus tamirci ve mucit, vidalı mekanizmaları kullanarak kabinini kaldıran ilk asansörü yarattı. Asansörleri iki Rus kraliyet sarayına Saint Petersburg ve Moskova’ya ve otuz yıl sonra Londra’da kuruldu.

Asansör teknolojisindeki devrim , hidrolik ve elektriğin icat edilmesiyle başladı. Hidrolik asansörler en çok yük mallarını küçük dikey mesafelerde taşımak için kullanıldı. Su pompasının, yük bölmesini yukarı doğru iten ana pistonun basıncını artırdığı prensibiyle çalıştılar. Bu çözüm yüksek binalar için pratik değildi ve kısa süre sonra 1850’de (New York Henry Waterman tarafından icat edildi) çoklu kasnaklı halatlı asansörle değiştirildi.

19. yüzyılın sonlarına doğru asansörlerle elektrik kullanımına ilişkin bazı önemli keşifler yapıldı. Alman mucit Werner von Siemens, 1880’de ilk elektrikli asansörü inşa etti ve birkaç yıl önce JW Meaker, asansör kapılarının güvenli bir şekilde açılması ve kapatılması için bir yöntemin patentini aldı.

Asansör Geçmiş Zaman Çizelgesi

Asansörlerin tarihi ve kökeni, beş bin yılı aşkın bir zamana yayılan bir zaman çizelgesinde anlatılabilir. Asansörle ilgili en önemli dönüm noktalarından bazıları şunlardır:

• MÖ 2900 – Mısır imparatoru Keops’un Giza’daki Büyük Piramidi 2 milyondan fazla taş küpten yapılmıştır. Her bir küp 5 tonun üzerinde ağırlığa sahipti ve 481 fit yüksekliğe kaldırıldı.
• MÖ 2500-1500 – Mısırlı çiftçiler, karşı ağırlıklı kolu kullanarak Nil’den sulama kanallarına su aktardı.
• MÖ 600 – Efes’te Roma Dianna tapınağı inşa edildi. Ana tapınak çatısını destekleyen 2.000’den fazla taş sütun dikmek için kum torbası rampa köprüleri kullandılar.

• MÖ 236 – Yunan matematikçi ve mühendis Arşimet halatlar, ağırlıklar ve anahtarlara dayanan ilk asansörü icat etti. Asansör teorisinin temelleri, sonraki 2.000 yıl içinde tüm asansörlerin temeli oldu.
• M.Ö. 80 – Roma Kolezyumu, gladyatörleri ve vahşi hayvanları arena katına taşıyan 24 asansör kafesinden oluşan entegre bir ağ ile inşa edildi. Asansörler, 200’den fazla kölenin çalışmasıyla güçlendirildi.
• MÖ 50 – Yatay eksenli su çarkının icadı. Akan suyun gücünden güç almasını sağladı.
• 1203 – Mont St. Michael Manastırı, koşu bandı kaldırma asansörünü çalıştırmak için maymunları kullandı.
• 1690-1707 – Fransız mucit Denis Palpin, gelecekteki hidrolik ve pnömatik asansörlerde kilit rol oynayacak bir buhar pompası teorisini geliştirdi. Ayrıca yüksek basınçlı su buhar kazanı icat etti.
• 1743 – Yolcu kullanımı için tasarlanan ilk asansörlerden biri, Fransız kralı Luis XV’in Versailles’daki villasına kuruldu.
• 1765 – James Watt patentli buhar motoru.
• 1823 – “Yükselen oda” Londra’da inşa edildi ve 20 kişiye 37 metre yükseklikten Londra panoramasını izleme fırsatı verdi.
• 1829 – İlk elektrik motoru prototipi Amerikalı fizikçi John Henry tarafından yapıldı.
• 1845 – İngiliz Sir William Thompson, hidrolik vinç fikrini patentledi.
• 1854 – Elisha Grave Otis, yolcuları asansörden düşmekten koruyan, kendinden kilitlemeli kapı donanımına sahip ilk kabini sundu.
• 1857 – Otis Elevator Company’nin New York’ta beş katlı bir mağazada halka açık kullanıma yönelik ilk buharlı asansörü inşa edip kurduğu yıl.
• 1870 – New York City’deki dokuz katlı bina, kasıtlı olarak asansör boşlukları ile inşa edilen ilk bina oldu. İlk gün 2000’den fazla kişi asansörlerini kullandı.
• 1872 – 2 silindirli ilk gaz motoru Alman mühendisler Nickolas August Otto ve Eugene Langen tarafından yapıldı.
• 1887 – Afrikalı Amerikalı mucit Alexander Miles otomatik asansör kapı sistemini patentledi.
• 1878 – İlk elektrikli asansör Almanya’da yapıldı.
• 1909 – New York City’deki 41 bina telefon kurulu ilk asansörleri aldı.
• 926 – Chicago’daki Ruth Safety Garages, arabaları 3 boyutta da taşıyabilecek asansörlere sahipti